Mısır, kültür bitkileri içerisinde dünyada buğday ile birlikte en fazla üretimi yapılan bitki türü olup insan gıdası ve hayvan yemi olarak tüketiminin yanı sıra endüstride nişasta, irmik, şurup, dekstrin, yağ ve alkol gibi destilasyon ve fermantasyon ürünlerinin elde edilmesinde kullanılmaktadır. Mısır en yüksek enerji değerine sahip tahıl tanesidir. Tane veriminin de çok yüksek olması sebebiyle birim alanda diğer tahıllara göre daha fazla sindirilebilir enerji üretir. Nişasta oranı en yüksek (%73.4), selülozu en düşük (%2.9) ve yağ oranı en yüksek (%4.4) tahıl cinsi olması, mısır tanelerinin yüksek enerjiye sahip olmasının ve lezzetli bir yem kaynağı olarak hayvanlar tarafından sevilerek yenmesinin nedenini açıklar.
Gelişmiş ülkelerde tüketilen mısırların büyük bir kısmı hayvan yemi olarak kullanılırken az gelişmiş ve geri kalmış ülkelerde çok büyük bir kısmı insan beslenmesinde kullanılmaktadır. Ülkemizde mısırın % 76’sı yem sanayinde, % 17’si nişasta sanayinde, % 7’si ise diğer alanlarda kullanılmaktadır.
Türkiye’de mısır üretim yönüyle, tahıllar içerisinde buğday ve arpadan sonra üçüncü sırada yer almaktadır. Bugünkü üretim ve verim değerleri mısırın gelecekte daha çok önem kazanacağını ortaya koymaktadır. Son yıllarda Türkiye’de mısır üretiminin desteklenmesi nedeniyle mısır ekim alanı ve üretiminde kayda değer artışlar olmuştur. Bunda, İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerimizde mısır ekim alanlarının artması yanında, kıyı bölgelerimizde ikinci ürün mısır üretiminin artmasının payı büyüktür.
Mısır üretimimiz son yıllar itibari ile ülke ihtiyacının büyük bir kısmını karşılayacak düzeye ulaşmıştır. Ülkemizin mısır üretiminin fiyat istikrarının sağlanamaması ve destekleme politikalarında adının koyulamaması nedeniyle yıllar itibari ile dalgalı seyrine devam etmektedir. 2022 yılında 6,5 milyon ton, 2023 yılında 8,5 milyon ton üretim gerçekleşirken, 2024 yılı hasadında Çukurova ve Güneydoğu Anadolu’dan sonra Konya ovasında hasadın başladığı bu günlerde üretimin 6 milyon tonun altında tahmin edilmesi planlama ve hesaplarda bir yanlışlığın olduğunu ortaya koymaktadır.
Ülkemizde yıllık ihtiyaç duyulan mısır 2020 de 10 milyon ton iken hayvancılıkta yaşadığımız kriz ve hayvan sayımızın ciddi azalması sonucu 2024 yılı itibari ile yaklaşık 9 milyon tondur. 6 milyon ton 2024 rekoltesini kabul etsek 2-2,5 milyon ton mısırı dış alımına yine ihtiyaç bulunmaktadır, hiç dış satım yapmadığımızı kabul edersek. Bir yılda % 50 rekolte azalmasının sebebi 2023 yılı mısır fiyatlarında çiftçiyi başka ürünlere kaydırmanın yanında yine 2023 yılı fiyatlarının etkisi ile özellikle Güneydoğu Anadolu ve Çukurova’da 2. Ekiliş mısır yok denecek kadar azalmıştır. Girdi maliyetlerinde en çok yekûn tutan elektrik gideri 2023 yılında desteklenmediğinden üreticinin 2. ekim mısır üretiminden kaçışında başka bir etken olduğunun altını çizmek gerekir.
Bir önceki pazarlama yılında rekor seviyeye ulaşan küresel mısır üretimi özellikle AB, ABD ve Ukrayna gibi büyük üretici ülkelerde olmak üzere azalan ekim alanı ve verimle birlikte 2023 üretim yılında 1,2 milyar ton olmuştur.
- Dünya mısır üretimi 1,2 milyar ton
- Dünya mısır kullanımı 1,22 milyar ton
- Dünya mısır ihracatı 177 milyon ton
- Dünya mısır stokları 286 milyon ton
Olduğu Tarım Orman Bakanlığımız kaynaklarında belirtilmektedir. 2023 ve 2024 yılında Rusya Ukrayna savaş bölgesinde üretim beklenen seviyede olmadığından mısır stoku ve ihracata konu mısır varlığı beklenen düzeyde olmayacağı görülmektedir.
Mısır üretimi 2023 yılı haricinde yurt içi tüketimi karşılayamamıştır. Mısır ihtiyacı ithalatla karşılanmıştır. 2005 yılında mısır üretiminin primle desteklenmeye başlamasıyla birlikte ekim alanları ve üretimde önemli artışlar gerçekleşmiştir. 2000‘li yıllarda 2 milyon ton dolayında olan mısır üretimi 2008 yılında 4 milyon ton dolayına ulaşmıştır. 2012 yılında Türkiye mısır üretimi 1930 yılına göre % 978’lik, 1960 yılına göre % 422’lik, 1990 yılına göre % 219 ‘luk, 2000 yılına göre % 200’lük bir artışla 4,6 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. 2019 yılında ülkemizde 638.828 hektar alanda tanelik mısır ekimi yapılmış ve 6.000.000 ton üretim gerçekleşmiştir. 2022 de 6,5 milyon ton, 2023 te 8,5 milyon ton üretim gerçekleşmiştir
Bu üretim artışında ekim alanının artışı yanında yeni hibrit çeşitlerin kullanımı ve ileri teknolojinin üretimde kullanılması, yüksek verimli çeşitlerin geliştirilmesi, su ve gübrenin etkin kullanımı, mekanizasyon ve pazarlamasının kolay olması, ekim alanı ve üretiminin artmasına bağlı olarak mısır verimi ve dolayısıyla karlılık artmıştır.
Mısır tarımı yoğun olarak Akdeniz Bölgesi, Karadeniz Bölgesi, Marmara, Ege ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinde iken son yıllarda Konya Ovası Türkiye’de en fazla mısır üretim alanı haline gelmiştir. Bugün yaklaşık 60 ilimizde mısır tarımı yapılmakla birlikte yoğun olarak Adana, Mardin, Şanlıurfa, Sakarya, Osmaniye, Manisa, Mersin, Kahramanmaraş, Konya, Bursa, Aydın, İzmir, Samsun, Diyarbakır ve Hatay illerinde yapılmaktadır. Ülkemizdeki mısır ekim alanlarının yaklaşık % 70’ini tanelik , % 30’unu ise silajlık mısır ekim alanları oluşturmaktadır.
Ülkemizde ve dünyada mısır tüketimi artmakta, buna paralel olarak ekim alanı ve üretimi artmaktadır ancak dünyaya üretim yeterli düzeyde değildir. Türkiye ihtiyaç duyulan mısır üretim talebini karşılayacak potansiyele sahiptir. Üretimin artırılması ve sürekliliğin korunması üreticilerin elde edeceği gelire bağlıdır. Üretici, üreteceği ürünün kararını ürüne verilen desteklere ve pazarlama döneminde oluşan fiyat durumuna göre vermektedir. Bu yüzden Türkiye kendi ihtiyacını karşılayacak mısırı üretmek zorundadır. Hedeflenen mısır üretimi hayatımıza 2024 yılı itibarı ile giren ve 3 yıllık üretim planlaması ve destekleme programında hata yapmadan üretime devam etmemizi zorunlu kılmaktadır.
Konya Ovası’nda bugünlerde ikinci harman, mısır hasat bereketi yaşıyor. Son yıllarda artan ekim alanı ve üretim ile birlikte Konya Türkiye’de en fazla mısır üretiminin gerçekleştiği il konumuna gelmiştir. Bu yıl TMO’nun fiyat açıklamadan serbest piyasada devam eden seyir Çukurova da 7000 TL/ton ile başlamış, bu günlerde 10000 TL/ton seyrinde işlem görmektedir. Mısır fiyatları arpa, buğdayın aksine 2023 yılında yaşanan düşük fiyat yerine tüm dünya ile birlikte ülkemizde de yükselişine devam etmektedir. Mısır fiyatlarının bu şekilde yüksek seyretmesi durumunda ihtiyacın biri kısmı düşük vasıflı buğdaydan karşılanacağı gözükmektedir. Konya Ovası bereketli toprakları ve çalışkan çiftçisi ile ülke ihtiyacının önemli bir kısmını karşılarken, sınırlı su kaynaklarının olması ise gelecek açısından çiftçimizi karamsarlığa sürüklemektedir. Su kaynaklarının yetersizliği yüzünden Konya çiftçisini mısır ektiği için suçlamak yerine sulu alanların arttırılması ve yürürlüğe giren üretim planlaması ile temel gıda üretimlerinin ülke ihtiyaçlarını karşılayıp üzerine ticaret yapacak seviyelere gelmesi için kafa yormalıyız.
28 Ağustos 2024 tarihinde yayınlanan ‘8859 Sayılı Bitkisel Üretimde Yeni Destekleme Modeli ve Üretim Planlaması konusundaki Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi uygulama yönetmeliğinde daha da genişletilerek “Milli Su Planı” nın da dahil olduğu, Ülkemizin arz-talep dengesi kurularak kendine yetebilir bir üretim planlamasına artık mazeretsiz uygulanmalıdır. Üretim planlaması ile bölgelerimizin iklimi, yağış rejimi, sulama imkânına göre havza bazlı ürün destekleme programı bölgesel avantaj ve dezavantajları göz önüne alınarak yeniden düzenlenmeli, destekleme programına göre ülke genelinde bitki paterni yeniden şekillendirilmelidir.
İklimsel nedenlerle hastalık ve zararlı sorunun büyük olduğu başta Çukurova olmak üzere sahil bölgelerinde, mısır monokültürünün sakıncaları görülmeye, hastalık ve zararlı sorunları artmaya, maliyetler yükselmeye ve sürdürülebilirlik zorlanmaya başlamıştır. Başta Güneydoğu Anadolu, İç Anadolu ve Geçit Bölgeleri olmak üzere sürdürülebilirlik ilkelerine uyularak üretim potansiyelleri değerlendirilirken, monokültürün yoğunlaştığı alanlarda, ekim nöbetli uygulamalarını benimsetecek, sürdürülebilirliği garanti altına alacak destek ve diğer teknik önlemler yeni uygulanacak modelle artık uygulanacaktır.
“Türkiye’nin 2024 yılı tarımsal üretimi ve ürünlerin değeri mısır, şekerpancarında tatmin edici olmuşsa da genel olarak beklentilerin altında kalmıştır. 2024 yılı üretimi 2023 yılı girdi fiyatları ile oluşmuş, nasıl yemde üretim girdilerinin artışı ile yükselme olduysa 2025 yılı üretim sezonu girdi fiyatlarının yükselmesiyle kolay geçmeyecektir. Sadece kendi üretimimiz değil ithalat-ihracat dengesi için dünya piyasasına entegre olduğumuzu unutmamalıyız.
Özellikle mısır, buğday ve çeltikte fiyat artışı ve düşüşünün gerçekleşmesi 86 milyonu dikkate alan bir yeterlilik hesabının gözden geçirilmesi gerektiğini ortaya çıkarmaktadır. Türkiye, nüfusu yanında ülkede bulunan kayıtlı, kayıtsız göçmenlerin sayısı, turist sayısı, bölgemizi kıskaca alan Ortadoğu’da yaşanan savaş. Dünya tarımsal tedarikini yakından ilgilendiren 3 yıldır devam eden Rusya Ukrayna savaşı ve başka nedenlerle üretimden düşen çevremizdeki ülkelerde yapacağımız üretim planlamasında göz önüne alınmalıdır. Temel gıda üretimine ihtiyaç duyan insanların sayısı planlamaların çok daha yüksek nüfusa (muhtemelen 100-120 milyon) ve beslediğimiz hayvanların ihtiyaçlarını da göz önüne alarak planlama yapılması gerekecektir. Bu çalışmalar çevremizdeki sorunlar çözülünceye kadar daha gerçekçi bir üretim planlaması, dış ticaret öngörüsü, daha etkili ve hızlı politikalar üretilmelidir.
#topragınadamı
Mısır ihracatında en önemli 5 ülke
Kaynak: USDA, 2023 verileri
