BİTKİSEL ÜRETİMDE 2026 DESTEKLERİ AÇIKLANDI
14 Eylül 2025 tarihli resmî gazetede iki ayrı Cumhurbaşkanı Kararı ile bitkisel üretimde 2026 ürünü için yapılacak destekler, hayvancılık ve su ürünlerinde ise 2025 yılı destekleri açıklandı. 28 Ağustos 2024 tarihli Bitkisel Üretimde Yeni Destekleme Modeli ve Üretim Planlaması konusundaki Cumhurbaşkanlığı kararı ile uygulamaya giren Tarımsal destekleme modelinde değişiklik yapılarak “katsayı” sistemine geçildi.
Katsayı sisteminden anlaşılan ülke arz güvenliği dikkate alınarak yıllara göre farklı ürünler bölgelere göre farklı katsayılarla çarpılarak üretim planlamasında hedeflenen oranlar yakalanmaya çalışılacak. Ancak katsayı uygulaması ürün gruplarında ülke bazlı değil, bölgelere göre değerlendirilse hedef anlamında daha doğru sonuçlar doğuracağı görülecektir. Örneğin; Buğdayda Orta Anadolu, Mısırda Çukurova, Ayçiçeğinde Marmara.
Üretim planlamasında 2025 yılından başlanılarak meyve hariç yaklaşık 20 milyon hektar olan bitkisel üretim alanımızın 15 milyon hektar kısmının, (%75) üretim planlaması kapsamına alındığı görülmektedir. Sistemin dinamik olduğu da dikkate alındığında başlangıç için bunun önemli bir hedef olduğu, zamanla planlama kapsamına dahil edilen alanın genişleyebileceği anlaşılmaktadır.
2026’DA TEMEL DESTEK DEKAR BAŞINA 310 LİRA OLDU
Cumhurbaşkanı Kararı ile bitkisel üretimde 2025 yılı için dekar başına 244 lira olan temel destek, yüzde 27 artışla 2026 üretim yılı için 310 liraya çıkarıldı. Katsayı sistemine göre, ürün için belirlenen katsayı temel destekle çarpılarak o ürün için yapılacak ödeme belirlenecek.
HANGİ ÜRÜNE NE KADAR DESTEK VERİLECEK?
Yapılan bu değişikliğe göre, ürün bazında üreticiye yapılacak destekler de belirlenmiş oldu. Birinci kategoride yer alan ve katsayısı 1 olan; aspir, mercimek, nohut, patates, kuru soğan ve birinci grup yem bitkileri ile bu kategorilerde yer almayan diğer ürünlere dekar başına 310 lira temel destek ödemesi yapılacak.
Buğday, arpa, dane mısır, ikinci grup yem bitkileri destek katsayısı 1,3 olarak belirlendi buğday, arpa, mısır ve ikinci grup yem bitkisinde dekar başına 403 lira temel destek ödenecek.
Hayvancılıkta dane yem ihtiyacını karşılamak amacıyla, yulaf, çavdar ve tritikale ürünlerinde, yeşil otun yanı sıra dane üretimi de destek kapsamına alındı. Geçen yıl katsayısı 1.3 olan çavdar, yulaf, tritikalede destek miktarı düşürüldü. Bu üç ürün birinci grup yem bitkileri kapsamında katsayısı 1 olarak belirlendi. Bu ürünlerde üretici dekara 310 lira destek alacak.
EN YÜKSEK DESTEK PAMUK VE ÇELTİĞE
Yağlı ayçiçeği, fındık, kanola, kuru fasulye, soya ve çayın 2026 yılı için katsayısı 1,5 olarak belirlendi. Bu ürünlerde 2026 üretim yılı için dekar başına 465 lira temel destek ödemesi yapılacak. Pamuk ve çeltik, geçen yıl olduğu gibi destek katsayısı 2,25 olarak belirlendi. Pamuk ve çeltik üreticisi 2026 üretim yılı için dekar başına 697,5 lira temel destek alacak. Dış alıma en çok döviz ödediğimiz yağlık ayçiçeği ve ham yağ açığının kapatılması için yağlık ayçiçeği katsayısı da bir üst bareme çıkarılarak üreticinin kendi planlamasında yağlık ayçiçeği ekilişini öne alması sağlanmalıdır.
PLANLI ÜRETİM DESTEĞİ 13 ÜRÜNE VE YEM BİTKİLERİNE VERİLİYOR
Temel desteğin yanı sıra Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından planlı üretim kapsamında belirlenen 13 ürün ve yem bitkilerine, Bakanlığın belirlediği havzalarda üretildiğinde temel desteğe ilave olarak planlı üretim desteği ödeniyor.
Planlama kapsamındaki aspir, mercimek, nohut, patates, kuru soğan ve birinci grup yem bitkilerinin planlı üretim desteği katsayısı 1 olduğu için temel desteğe ilave dekar başına 310 lira planlı üretim desteği ödemesi yapılacak. Temel destek ve planlı üretim desteği ile birlikte aspir, mercimek, nohut, patates, kuru soğan ve birinci grup yem bitkileri üreten çiftçi dekar başına 620 lira destek almış olacak.
Geçen yıl bu grupta yer alan dane mısır ikinci kategoriye alınarak temel destekte olduğu gibi planlı üretim desteği de artırıldı. Mısır üreticisi temel destek kapsamında dekara 403 lira ve planlı üretim desteği de 403 lira olmak üzere dekar başına toplam 806 lira destek alacak.
Arpa, buğday ve ikinci grup yem bitkileri 1.3 katsayı ile planlı üretim desteği dekar başına 403 lira olarak ödenecek. Bu ürünlerde temel destek ve planlı üretim desteği toplamı dekar başına 806 lira olacak.
Ayçiçeği, kanola, kuru fasulye ve soyanın planlı üretim destek katsayısı 1,5 olarak belirlendi ve bu ürünlerde dekar başına 465 lira planlı üretim desteği ödenecek. Temel destekle birlikte bu ürünlerdeki toplam destek 930 lira olacak.
Kütlü pamuk planlı üretim destek katsayısı 2,25 olduğu için 2026 ürünü kütlü pamuk için dekar başına 697,5 lira destek ödemesi yapılacak. Temel destekle birlikte pamuktaki destek dekar başına 1395 lira olacak.
SU KISITI OLAN İLÇELERDE DANE MISIR VE PATATESE DESTEK VERİLMEYECEK
Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından belirlenen 11 il ve 52 ilçede su kısıtı uygulaması var. Su kısıtı olan bu havzalarda 2026 üretim yılında dane mısır ve patates ekenlere temel destek, planlı üretim ve üretimi geliştirme desteği ödenmeyecek.
Bu 11 il ve 52 ilçede aspir, mercimek, nohut, yem bezelyesi eken çiftçilere 2025 üretim yılı için 195,2 lira olan dekar başına destek ödemesi, 2026 ürünü için dekara 248 lira ödenecek.
Su kısıtı olan bu havzalarda(ilçelerde) arpa, buğday eken çiftçilere 1.4 katsayı ile 2025’te dekara 341,6 lira olan destek ödemesi 2026’da 434 lira olarak verilecek.
Yağlık ayçiçeğinde 1,2 kat sayı ile su kısıtı olan il ve ilçelerdeki ayçiçeği üretimine dekar başına 2025 yılı için 292,8 lira olan destek 2026 yılı için 372 lira oldu.
SERTİFİKALI TOHUM KULLANIM DESTEĞİNDE DEĞİŞİKLİK YAPILDI
Sertifikalı tohum kullanım desteğinde, Kamu araştırma kurumları ve üniversiteler tarafından yurt içinde ıslah edilerek sertifikalandırılan tohumları kullanan çiftçilere ilave destek verilecek. 2025 üretim yılı için yağlık ayçiçeği, dane mısır, pamuk ve patateste bu destek verilirken 2026 yılı için pamuk kapsam dışında bırakılırken soya bu kapsama alındı.
Ayçiçeği ve mısır için 2025’te dekar başına 146,4 lira olan ilave destek 2026 üretim yılı için 186 liraya çıkarıldı. Patates için 244lira olan destek 310 liraya yükseltilirken. İlk kez soya için dekar başına 186 lira bir ilave destek sağlanacak.
DOĞRU BİLDİRİM YAPMAYANA DESTEK VERİLMEYECEK
Resmi Gazete’de yayımlanan Cumhurbaşkanı Kararı’na göre, gerçeğe aykırı ürün beyanında bulunduğu tespit edilen tarım arazileri için temel destek, planlı üretim desteği ve üretimi geliştirme desteği ödenmeyecek. Mülkiyeti kamuya ait araziler için taahhütname ile başvurulması durumunda kira sözleşmesi ibraz edilmediği taktirde destekleme ödemesi yapılmayacak. En çok yağlık ayçiçeğinde kendini gösteren yanlış beyan ile desteklemeden yararlanmaya çalışmak, TÜİK ve Bakanlık hedeflerinde sapma oluşturduğundan tespit edilene o parsel için destekleme yok yerine daha caydırıcı tedbirler alınmalıdır.
2026 ÜRETİM YILI İÇİN DESTEKLERDE YAPILAN BAZI DEĞİŞİKLİKLER
Karar kapsamında ayrıca, kapalı ortam bitkisel üretime yönelik genç ve kadın çiftçilere, dekar başına 930 lira ilave destek verilecek.
Organik tarım desteğinde, 1. derece tarımsal amaçlı üretici örgütlerine üye çiftçilere, destek katsayısının yüzde 25’i oranında (77,5 lira) ilave destek sunulacak.
Yıl boyunca (12 ay) hizmet sunan serbest tarım danışmanları ile ziraat odaları ve üretici örgütlerinde istihdam edilen danışmanlara verilen tarımsal yayım ve danışmanlık desteği, 2025 yılına göre yüzde 17,5 artırılarak 2025 için 294 bin lira olan yıllık destek 2026 üretim yılı için 345 bin 450 lira olarak ödenecek.
Hububat üretiminde sertifikalı tohum kullanımının artırılması amacıyla geçen yıla göre destek katsayısı 0,50’den 0,56’ya çıkarıldı.
Katı organik-organomineral (kimyasal ve organik ham maddelerin harmanlanarak, üretildiği gübre) desteğinde 0,21(51,24 lira) olan katsayı, 0,32 (99,2 lira) olarak tespit edildi.
Biyolojik/biyoteknik mücadele desteği, birim fiyatlarında yüzde 21 artış gerçekleştirildi.
FARK ÖDEMESİ DESTEĞİ VERİLMEYECEK
Geçen yıl kararname yayımlandığında da çok tartışılan fark ödemesi, prim desteği ile ilgili bir düzenleme yapılmadı. 2025 üretim yılında olduğu gibi 2026 üretim yılında da kararnamede fark ödemesi, prim desteği yer almadı. Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Tarım ve Orman Bakanlığının uygun görmesi halinde bu destek gündeme gelebilir. Temel destek, Planlı Üretim Desteği, Sertifikalı tohum kullanım desteği katsayı ve miktarlarının üreticinin menfaatleri doğrultusunda düzenlenerek kalite primi ile desteklenmesi ile fark desteği artık planlamalardan çıkartılmalıdır.
BİTKİSEL ÜRETİMDE DESTEKLEME VE ÜRETİM PLANLAMASINA EK ÖNERİLER
1-2026 üretim yılına ilişkin destekler dekar başına 310 liralık temel destek esas alınarak belirlendi. Belirlenen bu desteklerin çok büyük bölümü 2027 yılı bütçesinden ödenecek. 2025 yılı bitkisel üretim destekleri henüz ödenmedi. Bu destekler 2026 bütçesinden ödenecek. Destekler belirlendikten ve açıklandıktan yaklaşık 2 yıl sonra ödeniyor. Bu da desteklerin enflasyon karşısında erimesine neden oluyor. Desteklerin belirlendiği dönemdeki girdi fiyatları ile ödemenin yapıldığı dönemdeki fiyatlar arasında çok büyük fark oluşmakta, bunca yapılan çalışma ve program hedeflerinin sapmasına neden olmaktadır. Destekler girdi kullanımının yoğun olduğu dönemlerde yapılması durumunda üreticinin en çok sorun yaşadığı finansman bulma konusuna ilaç gibi gelecektir. Eğer prosedürler buna müsaade etmiyorsa destekler açıklandıktan sonra artan girdi fiyatlarının ilave destek olarak çiftçilere ödenmesi ile telafi edilebilecektir.
2- ÇKS ile kayıt altına alınan ve destekleme ödemelerine tabi olacak üretim alanları ve üreticilerin özlük haklarının korunması ve geliştirilmesi çalışmalarında üreticiler arasında yapılan kira sözleşmelerinde fiyatlandırma resmi olarak yapılmadığından sulu tarım alanlarında yapılan kiralamalarda fahiş fiyat oluşmakta, kotalı ekilen tarım ürünlerinde kira ve kota satışı üreticiyi zorlayacak boyutlara ulaşırken arazi sahipleri üretici zihniyetinden emlakçı zihniyetine evrilmektedir. 2026 üretim sezonu için bugünden hazırlık yapılarak ÇKS başvurularında kira bedelleri Bakanlıkça koordine edilerek arazi sahiplerinin işi ticarete dönüştürmesi yerine üreticilerin karlılığının ve üretimde sürdürülebilirliğin sağlanması hususunda çalışma yapılması gerekmektedir. Patates, domates, havuç gibi tarla bitkileri ile kotalı üretim sebebi ile hedeflenen sözleşmeli üretim modeline örnek teşkil edecek şeker pancarı üretiminde kiralamalarda Bakanlığımızın devreye girerek gerçek üretici yanında taraf olması beklentimizdir.
Bitkisel Üretimde Yeni Destekleme Modeli ve Üretim Planlaması konusundaki Cumhurbaşkanlığı Kararı ümitleri ve beklentileri arttırdı. Yayımlanacak uygulama yönetmeliğinde ÇKS başvurularında kiralama bedellerinin bölge ve ürün cinsine göre belirlenmesini de kapsayan bir çalışmanın da sürece dahil edilerek eksikler tamamlanması gerekmektedir.
3-İklim değişikliği gölgesinde yağışların miktarı kadar dağılımının tarımı tehdit ettiği günümüzde üstü açık fabrikalar olarak tanımladığımız tarım alanlarımızın olağanüstü hava olaylarından (dolu, don, kuraklık, sel, yangın)en az etkilenmesi için 5488 sayılı Tarım Kanunu ile %50 si Tarım Orman Bakanlığınca sübvanse edilen TARSİM uygulamalarının geri kalan poliçe bedellerinin ödenecek destekleme tutarlarından kesilmesi kaydı ile zorunlu hale getirilmesi gerekmektedir.
Üretim, sonucu olmayan dinamik ve sürekli bir yapıdır. Çalışarak alınması gereken çok yolumuz var. Bu nedenle Cumhurbaşkanımızın da söylediği gibi önemli olan söylemek, kararları almak değil, takipçisi olarak bunları uygulamaktır. Sorun uygulamada.
Türk tarımının sürdürülebilirliği ve Türk çiftçisinin refahı adına en küçük tarımsal işletme de bile İşletme Analizi, Üretim Analizi ve Yatırım Analizi yapılması konusunda düne göre daha çok çalışmamız gerektiğinin gerçeği ile çiftçiden Tarım Orman Bakanına kadar hepimiz bilinçlerimizi geliştirmeliyiz.
#topragınadamı
